Конспект по истории Беларуси

Конспект по истории Беларуси

VI БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РЭЧЫ ПАСПАЛИТАЙ

(II палова XVI ст.)
1. Люблинская уния 1569. Вытоки и змест.
2.
3. Рэлигийна-царкоуная Берастейская уния 1596 г. Сутнасць унияцтва.

1. Пачынаючы з Крэйскай унии, ВКЛ и карона зближалися у накирунку падабенства форм дзяржаунасци и з`ядноувалися на узроуни сацыяльных вярхоу.
Але и княства и карона захоували культ. и палит. адасобленнасць и магнаты были супраць дзяржаунага злицця.

У сяр. 16 ст. слажылася новая ситуацыя, адзначаная наступным:

1) актывизавалися унияцкия настрои з боку польскай шляхты, якой стала цесна у межах кароны и з боку польскага каталичнага касцела, якому Ватыкан адводзиу галоуную ролю у экпансии на усход.

2) абвастрылися супярэчнасци унутры ВКЛ памиж шляхтай, якая не мела рэальнай палитычнай улады и магнатами, якия атрымали манаполию у палит. жыцци княства.

У 60-я гады гэтае супрацьстаянне вылилася у адкрытую канфрантацыю и шляхта сабраушы свой сойм пад Вицебскам прыняла рашэнне и звярнулася да польскага караля (Жыгимонд II Аугуст) з просьбай аб стварэнни агульнага сейма, каб мець аднолькавыя правы у прыняции рашэнняу.

3) не абачлива уцягнуушыся у Ливонскую вайну княства цярпела ваенныя паражэнни и зямельныя страты. У 1563 г. маскоуския войски узяли Вицебск, наблизилися да Полацка. Шукаючы падтрымку княства звярнулася да Польшчы и пытанне аб новым афармленни двухбаковага саюза саюза было пастаулена на абмеркаванне польскага сейма.

Ен адкрыуся у Люблине 10 студзеня 1569 г. Паслы княства мели намер адстаяаць палитычную аутаномию и захаваць уласны сойм з правам абмеркавання кандыдатуры караля. Польски бок, яки меу далекия намеры поунай инкарпарацыи
Литоуских зямель, выстауляу патрабаванни адваротнага парадку и у сакавику
1569 г. паслы княства пакинули Люблин.

Пад уплывам польских феадалау кароль сваим указам замацоувае земли
Падляшша, Валыни, Киеушчыны и Падал`я за Польским каралеуствам. У таких умовах паслы ад княства вярнулися на сойм и 1 липеня 1569 г. была падписана уния аб утварэнни Рэчы Паспалитай.

Межы памиж 2 краинами касавалися, ликвидавалися мытныя пошлины на тавары, грамадзяне кожнай з 2-ух палоу мели права набываць нерухомасць на усей тэрыторыи. Утварауся адзины двухпалатны сойм, яки выбирау адзинага гаспадара — караля и князя адначасова. Але княства и карона захоували адасобленыя урады, войски, грошы, дзяржауныя пасады, пячатки, систэму судаводства и нормы права. Гэта была федэрацыя.

Польски бок валодау унутрыпалитычнай иницыятывай, таму фактычнай роунасци не атрымалася. Са 180 паслоу сойма, 46 — з ВКЛ. Польски бок забрау права знешне-палит. ф-цый и не распаусюдзиу на шляхту княства права кантролю за органами дзяржаунага кираваня.

Магнаты княства аказалися пад пагрозай страты сваёй манаполии на уладу, а шляхта княства аказалася пад пагрозай выцискання яе шляхтай польскага боку.

Да таго ж феадалы ВКЛ не мели права гаспадарання на землях адарваных
Польшчай у 1569 г. Таму першыя дзесяцигодзи пасля Люблинскай унии были адзначаны актыунай барацьбой княства за умацаванне сваей палитычнай аутаномии и гэтую барацьбу узначалили магнаты.

У ВКЛ дэманстратыуна збирауся сойм. Магнаты спрабавали разыграць рэлигийную карту.

Важны выник — прыняцце у 1588 III статута ВКЛ. У гэтым дакуменце тэкст унии ужо не прыводзиуся и были зафиксаваны вельми важныя палажэнни аб тым, што паляки не маюць права набываць зямельную уласнасць и займаць дзяржауныя пасады у ВКЛ.

Т. ч., магнаты абаранили свае палит. становишча и барацьба стала пациху зацихаць, хаця яшчэ у сяр. 17ст. княства спрабавала разарваць
Люблинскую унию и перайсци пад пратэктарат Магдэбурга, затым Швецыи. И усе ж назиралися интэграцыйныя працэсы зближэння, па-кольки польски бок ишоу на уступки, распаусюджвау шляхецкия вольнасци у ВКЛ, дау дазвол на правядзенне у ВКЛ соймау, распаусюдзиу на шляхту княства права кантролю за дзяржауными установами. Па меры аслаблення вяликакняскага змагання за самастойнасць и зближэння сац. вярхоу у адзиную супольную агульнасць стваралися шырокия магчымасци для паланизацыи бел. краю, дэнацыялизацыи форм бел. культуры.
2. Да сяр. 16ст. на бел. землях практычна

сфера уплыва яких прыблизна супадала з дзяленнем зямель на зах. и усх. У 16ст. у Зах. Еуропе пачауся шыроки грамацка-палит. рух, яки па зместу быу антыфеадальны, а па форме стау рухам за рэформы у каталицкай царкве.

Асноуным пастулатам идыелагау рэфармацыи (М. Лютэр, Ж. Кальвин) было веравучэнне аб индывидуальнай адказнасци чалавека перад Богам и аб апрауданни адной тольки верай. Аб`яулялися непатрэбными и нават грахоуными царкоуная уласнасць, багацце царквы, пышны культ, адмаулялася царкоуная терархия, таму у ходзе рэфармацыи адбывалася секулярызацыя (пераход маемасци и зямель да дзяржавы и феадалау). Царква адрывалася ад Рыма.
Набывала нацыянальны характар и пачынала больш адпавядаць патрэбам новага грамацкага ладу (буржуазнага). Гэта быу други Вялики Раскол хрысциянства, адзначаны з`яуленнем пратэсттанскай царквы.

Шэраг прычын, у их лику развицце бел. горада, распаусюджванне идэй гуманизма, сац.-палит. рух за аднауленне дзяржаунасци, стварали глебу успрымання идэй рэфармацыи абшчыны и першую з их заснавау у Вильни Микалай
Радзивил Чорны. Магнаты княства ухапилися за рэфармацыю па 2-ух прычынах:

1) эканамичная (папауненне сваей уласнасци за царкоуны кошт).

2) палитычная, прадыктованая жаданнем паслабиць каталицызм поьскога боку и, т. ч., у цэлым пазицыи Польшчы.

Часткова рэфармацыю падтрымали гарадския низы, але асноуеая маса засталася да яе абыякавай. Пашыраными плынями рэфармацыи стали кальвинизм и антытрынитарызм, на умераным крыле якога — С. Будны. Антытрынитарызм — радыкальнае веравучэнне, скiраванае супраць веыдальных парадкау.

У адрозненне ад Еуропы, дзе рэфармацыя вылилася у рэвалюцыi и войны, на тэрыторым ВКЛ яна абмежавалася культурна -асветницкими формами и была звязана з пашырэннем книгадрукавання,, спробай усталявацьсистэму новай адукацыи, з распаусюджванем навуковых ведау и новых фил. идэй.

Для барацьбы з рэфармацыяй у Р. П. быу запрошаны ордэн иезуитау. Ен узначалиу контррэфармацыенныя силы. На чале иезуитау быу таленавиты прамоуца Петр Скарга. Увогуле иезуиты дзейничали пад лозунгам "мэта апраудвае сродки" и у арсенале барацьбы были розныя метады.

Ордэн иезуитау увабрау у сябе выдатных выкладчыкау, якия хоць и вучыли па старай багаслоускай систэме систэме, але на латыни и бясплатна. И адразу ж з`явиушыся у княстве, иезуиты адкрыли шырокую сеткукалегиумау и акадэмий.

З дзейнасцю иезуитау у гист. Беларусизвязана старонка станаулення барочнай архитэктуры, развицце школьнага тэатра, дзейнасць аптэк.

У 70-я гг. 17 ст. акрэслилися рысы пратэстанскай царквы на Беларуси.
Але кат. и прав. царква усе ж захавали свае пазицыи.
3. Асноунай мэтай иезуитау у ВКЛ з`яулялася пашырэнне каталицызма за кошт праваслау`я. Але пакольки праваслау`ем были у асноуным сац. низы и дайсци да их праз адукацыю было немагчыма. Адзиным рашэннем и шляхам магли стаць перамены у праваслаунай царкве, яе зближэнне з катал. Так узникла идэя саюза памиж катал. и правасл., яки сам па сябе ничога дрэннага не несла.

У гист. хрысц. пасля яго расколу были спробы яго пераадалення и перад тварам мусульман пагрозы нават была заключана Фларэнцийская уния 1439 года.
У выпадку з ВКЛ уния планавалася як справа рэлигийная, якая датычылася цэрквау Беларуси и Украины. Пры гэтым уния мела яуна акрэсленую антымаскоускую скираванасць. Распрацованы праек унии абмяркоувауся з вярхами праваслаунай царквы и часка з их у тым лику митрапалит Микаил
Рагаза уплывовыя епискапы Тарлецки, Балабан, Пацей, пагадзилися на гэта.

Частка праваслауных святароу падтрымала унию, як сродак захавання свойго эканамичнага и палитычнагауплыву ва умовах нациску каталицызму.
Частка з их бачыла у унии сродак пераарыентацыи з усходневизантыйскай традыцыи на заходн. Шэраг буйных феадалау личыли, што так можна стварыць нац. бел. царкву, а кароль Р. П. бачыу у унии сродак зближэння грамадства у рамках Р. П. и сродак абмежавання ад маскоуских уплывах на частку грамадства.

Пасля канчатковага абмеркавання 1595 паличыли, што унию можна заключаць, для чаго у Брэсце быу скликаны рэлигийны царкоуны сабор з удзелам буйных магнатау и вядомых заможных гаражан. Але настрои антыунияцкия, барацьба праваслауных брацтвау супраць унии, супраць яе простых верникау, сяр. духавенства у разлик узята не было. И сабор адразу ж раскалоуся на 2 частки.

Унию падписали па загаду караля и пад пагрозами ваен. силы. Згодна з унияй у праваслаунай царквы захоувалися мова багаслужэння, юлиански каляндар, форма абраднасци, але яна пераходзила у падначалянне Папы
Рымскага и часткова прызнавала кат. дагматы.

Задача была стварыць на базе правасл. наближаную да каталицтва царкву. Але пакольки уния навязана силай, яна выкликала супрациуленни, паустанни и стала расколам праваслаунай царквы на рускую и унияцкую. Яе гисторыя (унии) цягнулася да 40-х гг. 19ст. и была адзначана, як кравапралитными войнами так и перыядам массавага прытоку насельництва у гэтую царкву. Але яна так и не стала нацыянальнай.